အာဖရန္မွာဗုဒၶဘာသာကြယ္ေပ်ာက္ခဲ့ရသည့္အေၾကာင္း

(မူဆလင္မ်ားမျကိုက္ေသာ News Watch ဂ်ာနယ္ပါက်ြန္ေတာ္.ေဆာင္းပါး)

အာဖဂန္နစၥတန္တြင္ ဗုဒၥသာသနာ ကြယ္ေပ်ာက္ သြားျခင္း အေျကာင္း
သရ၀ဏ္(ျပည္)

အစၥလမ္၀ါဒမထြန္းကားမီ အာဖဂန္နစၥတန္တြင္ အဓိကကိုးကြယ္ေသာ ဘာသာ မွာ ဗုဒၥဘာသာျဖစ္ပါသည္ ။ အာဖဂန္ နိုင္ငံ ဟင္ဒုကတ္ရွ္ ေတာင္တန္း၏ ေတာင္ဘက္အရပ္ေဒသမ်ားတြင္ ဗုဒၥဘာသာ သည္ ထိုစဥ္ကမ်ားစြာ စည္ပင္၀ေျပာခဲ႕.ပါသည္ ။

ကမၻာ. ပထမဆံုးေသာ ဗုဒၥရုပ္ပြားေတာ္ျမတ္ ကို အာဖဂန္နစၥတန္နိုင္ငံ ကဘူးခရိုင္ ဂန္ဒါရာတြင္ တည္ထားခဲ.ျကသည္။ ယခုအခါ ထိုေဒသကို ကန္ဒါဟာ ဟုေခါ ္ျကသည္ ။သမိုင္းဆိုင္ရာသက္ေသအေထာက္အထားမ်ားအရ အာဖဂန္နစၥတန္တြင္ အစၥလမ္၀ါဒ မထြန္းကားမီ (ခရာဇ္ေတာ္မေပါ ္မီ နွစ္ေပါင္း ၃၀၅ ခု) ကပင္ ဗုဒၥဘာသာ အေျခတည္ခဲ.ေျကာင္း သုေတသီတို.ကသံုးသပ္ျကသည္ ။ ထိုသို. ေစာစီးစြာ အေျခတည္ခဲ.ေသာ ဗုဒၥသာသနာမွာ ေအဒီ (၇) ရာစုတြင္ စတင္ေမွးမွိန္လာခဲ.ျပီး ၊ ေအဒီ (၁၁) ရာစုတြင္ လံုး၀ကြယ္ေပ်ာက္ခ်ဳပ္ျငိမ္းသြားခဲ.ေလသည္ ။ ဤေဒသမွာ တရုတ္တို.၏ ကုန္သြယ္ေရးလမ္းေျကာင္းျဖစ္ေသာ ပိုးလမ္းမျကီးေပါ ္တြင္ရွိ၍ လူသိမ်ား ေက်ာ္ျကားလွပါသည္ ။ ဂေရကိုဘက္တားရီးယန္း မင္းဆက္မွ ဘုရင္တစ္ပါးျဖစ္ေသာ မိႏၵာ ဘုရင္ျကီးလက္ထက္တြင္ ေထရ၀ါဒ ဗုဒၥဘာသာ သည္ အာဖဂန္နစၥတန္တြင္ထြန္းကားခဲ.ပါသည္ ။

မျကာေသးမီ အခ်ိန္ပိုင္းက ရွာေဖြေတြ.ရွိခ်က္ မ်ားအရ အာဖဂန္နစၥတန္နိုင္ငံ ေလာ္ဂ်ာျပည္နယ္ (ကဘူးျမို.ေတာင္ဘက္) တြင္ ဗုဒၥ၏ ဓါတ္ေတာ္ေမြေတာ္ ၄၂ ဆူကို တူးေဖာ္ေတြ.ရွိခဲ.ပါသည္ ။ ဗုဒၥ သာသနိက အေဆာက္အအံု မ်ားကိုလည္း အာဖဂန္ေရွးေဟာင္းဌာနက တစ္ခုျပီးတစ္ခု ရွာေဖြေတြ.ရွိခဲ.ပါသည္ ။ ေလာ္ဂ်ာျပည္နယ္ ၌ ရွာေဖြေတြ.ရွိခဲ.သမ်ွ ပစၥည္းမ်ားထဲတြင္ေရွးေဟာင္းေစတီေတာ္ နွစ္ဆူ ၊ ဗုဒၥ ရုပ္ပြားဆင္းတုေတာ္မ်ား ၊ နံရံ ပန္းခ်ီမ်ား ၊ ေရြွဒဂၤါး ေငြဒဂၤါးမ်ား ၊ ေရွးေဟာင္း ပုတီးမ်ားပါ၀င္ပါသည္ ။

ဘက္တားရီးယန္း စာေပပညာရွင္နွင္.စစ္သည္ေတာ္ ( မိလိႏၵပဥွာ က်မ္းအရ မိလိႏၵမင္းျကီး ) တစ္ဦးသည္ အိႏိၵယ မွ ေရာက္လာေသာ နာဂေသနဟု အမည္ရေသာမေထရ္ တစ္ပါးနွင္.ေတြ.ျပီး ဗုဒၥဘာသာ၀င္အျဖစ္ ကူးေျပာင္းေရာက္ရွိခဲ.ေျကာင္းသိရပါသည္ ။ ျမတ္ဗုဒၥ၏ ပထမဆံုး ဥပသကာနွစ္ပါးျဖစ္ေသာ တဖုႆနွင္.ဘလိက ကုန္သည္ညီေနာင္နွစ္ပါးသည္ သူတို.၏ ဇာတိျမို.ျဖစ္ေသာ ဘာသ္ျမို. တြင္ ဘုန္းေတာ္ျကီးေက်ာင္းတစ္ေက်ာင္းကိုေဆာက္လုပ္လွူဒါန္းခဲ.ရာ အာဖဂန္နစၥတန္တြင္ ပထမဆံုး တည္ထားကိုးကြယ္ေသာ ဗုဒၥဘာသာ ဘုန္းေတာ္ျကီးေက်ာင္းျဖစ္လာပါသည္ ( ေရြွတိဂံု ေစတီေတာ္ျကီးသမိုင္းပါဇာတ္ေကာင္မ်ားနွင္.နာမည္ဆင္တူေနသည္မွာ စဥ္းစားစရာျဖစ္ေပသည္။ ဘာသာျပန္သူ၏ စကားခ်ပ္ )။

ဘာမီယန္ေတာင္တန္းသည္ လိုဏ္ဂူမ်ားေပါမ်ားလွေသာ ေတာင္စဥ္ေတာင္တန္းျကီးတစ္ခုျဖစ္ျပီး ၎ ေတာင္မ်ားအတြင္းရွိလိုဏ္ဂူမ်ားတြင္သီတင္းသံုးျကေသာ ဗုဒၥဘာသာ ရဟန္းေတာ္မ်ားသည္ ဗုဒၥ၀င္ နိပါတ္ေတာ္မ်ား ကို ေက်ာက္ဂူနံရံမ်ားတြင္ နံရံပန္းခ်ီမ်ားအျဖစ္ေရးခ်ယ္ခဲ.ျကပါသည္ ။ ဘာမီယန္ေတာင္ျကားေဒသရွိေက်ာက္ ဂူနံရံမ်ားတြင္ထြင္းထုထားေသာ ဗုဒၥရုပ္ပြားေတာ္မ်ားကို ဘာမီယန္ ဗုဒၥရုပ္ပြားေတာ္မ်ားဟု ေခါ ္ေ၀ါ ္ျကျပီး သမိုင္းေျကာင္းအရ တန္ဖိုးျဖတ္၍မရေအာင္ အလြန္ရွားပါးအဖိုးတန္လွေပသည္ ။

ထိုဗုဒၥရုပ္ပြားေတာ္မ်ားထဲမွ ျကည္ညိုဖြယ္အေကာင္းဆံုးနွင္. အရြယ္အစားအျကီးဆံုးမွာ ညဏ္ေတာ္ ေပ ၄၂၀ ရွိေသာ ရပ္ေတာ္မူ ကိုယ္ေတာ္ျကီးျဖစ္သည္ ။ ထိုရုပ္ပြားေတာ္ျမတ္ျကီးကို လြန္ခဲ.ေသာ ၁၁ နွစ္ (၂၀၀၁ ခုနွစ္) က တာလီဘန္သူပုန္မ်ားက ဒိုင္းနမိုက္ျဖင္.ေဖာက္ခြဲ ဖ်က္ဆီးပစ္ခဲ.သည္ ။ မူဆလင္မ်ားသည္ ရုပ္တုကိုးကြယ္မွုမျပုရဟု အယူရွိေသာေျကာင္. တာလီဘန္တို.သည္ ဗုဒၥရုပ္ပြားေတာ္ျမတ္မ်ားတည္ရွိေနျခင္းကိုသည္းမခံနိုင္ပဲ ျဖစ္ခဲ.ပံုရသည္ ။
ထိုလုပ္ရပ္ကိုတားဆီးရန္ ထိုစဥ္က ပါကစၥတန္နိုင္ငံတြင္ေရာက္ရွိေနေသာ ကုလသမဂၢ အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴးခ်ဳပ္ ကိုဖီအာနန္ က “ တာလီဘန္တို.သည္ ကိုယ္.ကိုယ္ကိုသာမက အစၥလမ္၀ါဒအတြက္ပါ အက်ိုးမဲ.ေစေသာ လုပ္ရပ္ကိုလုပ္ခဲ. ေလျပီ “ ဟု ေျပာျကားခဲ.ပါသည္ ။

ကုလသမဂၢအေထြေထြအတြင္းေရးမွူး တားဆီးေနသည္.ျကားမွ ၂၀၀၁ ခု မတ္လ(၁၁)ရက္တနဂၤေနြေန.တြင္ရဳပ္ပြားေတာ္ျကီး နွစ္ဆူကို နွစ္ရက္ဆက္၍ ေရွ.ဆင္.ေနာက္ဆင္. ဒိုင္းနမိုက္ျဖင္.ျဖိုခြဲဖ်က္ဆီးခဲ.သည္
ထိုကိစၥနွင္.ပါတ္သက္၍ ပါကစၥတန္၊ သီရိလကၤာ ၊ ဂ်ပန္ တို.မွ ကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ.မ်ားလြွတ္ကာ ထိုသို.မလုပ္ဖို. ေစ.စပ္ေဆြးေနြးခဲ.ေသာ္လည္းမေအာင္ျမင္ခဲ.ေပ။ ဒါေတြဟာ အစၥလာမ္တရားေတာ္နဲ.မညီလို. ဖယ္ရွားရတာပါဟု တာလီဘန္တို.က အေျကာင္းျပခဲ.သည္ ။ UN အတြင္းေရးမွူး ကိုဖီအာနန္ကမူ
“အစၥလာမ္နာမည္ကိုခုတုန္းလုပ္ျပီး ဘယ္သူ.ကိုမွ အက်ိုးမရွိ ပ်က္စီးေစမဲ.အလုပ္ကို သူတို. လုပ္ေနျကတယ္ ။ ဒီလုပ္ရပ္ကို ကမၻာေပါ ္မွာဘယ္သူကမွ ေထာက္ခံမွာ မဟုတ္ဘူးဆိုတာ က်ုပ္ေျပာရဲတယ္ “ ဟု ေျပာခဲ.သည္ ။

အဖိုးအနဂၢထိုက္တန္ေသာ ကမၻာ.အေမြအနွစ္မ်ား အာဖဂန္ သမိုင္းတြင္ ျပန္ အဖတ္ဆယ္၍မရေအာင္ေပ်ာက္ဆံုးသြားရျခင္းအတြက္ ေနာင္အခါတြင္သူတို.နွေမ်ာေကာင္းနွေမ်ာ တသေနပါလိမ္.မည္။ ကမၻာ.ဗုဒၥဘာသာနိုင္ငံမ်ားသည္ ကုလသမဂၢ ၊ ယူနက္စကို တို.နွင္.ပူးေပါင္း၍ ထိုစဥ္ကျပင္းျပင္းထန္ထန္ကန္.ကြက္ခဲ.ပါမူ ထိုအျဖစ္ဆိုးမွေရွာင္လြဲေကာင္းေရွာင္လြွဲနိုင္ပါလိမ္.မည္ ။ တာလီဘန္တို.သည္ အဖ်က္စြမ္းအားျကီးမားေသာ အေျမွာက္လက္နက္ျကီး မ်ားကိုသံုး၍ ၂၀၀၁ ခုမတ္လတြင္ ဗုဒၥရုပ္ပြားေတာ္မ်ားကိုဖ်က္ဆီးခဲ.ပါသည္ ။ ထိုဖ်က္ဆီးခံရေသာ ဘာမီးယန္းဗုဒၥရုပ္ပြားေတာ္နွင္.တစ္ပံုစံထဲတူေသာ( ညာဏ္ေတာ္ပို၍ျမင္.ေသာ) ပံုစံတူ ျသကာန ရုပ္ပြားေတာ္ျမတ္ျကီးကို သီရိလကၤာတြင္ တည္ထားကိုးကြယ္ခဲ.ျကပါသည္ ။

ေရွးအခါကလည္းအာဖဂန္နစၥတန္တြင္ မတူညီေသာ ဘာသာမ်ား ရွိခဲ.ျက ၊ကိုးကြယ္ခဲ.ျကဖူးပါသည္။သို.ေသာ္ ဘာသာတစ္ခုကအျခားဘာသာမ်ားကိုေလးစားခဲ.ျကသည္ ။ ေဘာ္လ္ကာေဒသသည္ ေဇာရိုး၀ါဒ Zoroaster ( အီရန္နိုင္ငံတြင္စတင္ခဲ.ေသာ ဘုရားသခင္ဘက္ေတာ္သားမ်ားသည္ မိစၧာ၀ါဒီမ်ားကို အဆက္မျပတ္ တိုက္ခိုက္သုတ္သင္ေရး၀ါဒ) ၏ မူလဘူတစတင္ေမြးဖြားရာေနရာျဖစ္ေနသည္။ ေနာင္ေသာအခါဤ၀ါဒမွာ အီရန္သို.ေရာက္ရွိပ်ံ.ပြားသြားျပီး မေကာင္းသူပါယ္ေကာင္းသူကယ္၀ါဒ Zoroastrianism. ဟု ထင္ရွားခဲ.သည္ ။ ဂေရ.(စ္)ကို ဘက္ထရီယန္ လက္ထက္တြင္ ဗုဒၥဘာသာ နွင္.ေဇာရိုး၀ါဒ မွာ ျငိမ္းခ်မ္းစြာ အတူတကြ တူရွိခဲ.ျကသည္ ။

တမန္ေတာ္မိုဟာမက္ကြယ္လြန္ျပီး နွစ္ ၃၀ ျကာေသာအခါ ( ေအဒီ ၆၀၀ ) အာရပ္မူဆလင္မ်ားသည္ ပါရွားကိုေအာင္နိုင္ျပီး ေနာက္ဘက္တားရီးယားေဒသ ကိုဆက္လက္တိုက္ခိုက္ျပီး ဗုဒၥဘာသာထြန္းကားရာ ေဘာ္လ္ကာေဒသ ( Balka )သို.ပါ ေရာက္ရွိလာခဲ.သည္ ။ ၎တို.အုပ္စိုးျပီးေနာက္ပိုင္းတြင္ ဗုဒၥဘာသာ၀င္မ်ားကို လူခြန္စတင္ေကာက္ခံခဲ.သည္ ။ ဘုရားေက်ာင္းကန္ေစတီ ပုထိုးမ်ားသို.သြားေရာက္ဖူးေမ်ွာ္ပူေဇာ္ကန္ေတာ.သူမ်ားကိုလည္းဘုရားဖူးခြန္မ်ားေကာက္ခံခဲ.သည္ ။ကဘူးရွိဘုန္းျကီးေက်ာင္းမ်ားကို ၀င္ေရာက္လုယက္ဖ်က္ဆီးျကျပီး ဗုဒၥရုပ္ပြားေတာ္မ်ားကို ေအာင္ပြဲအထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ ယူငင္သိမ္းပိုက္ျကသည္။ နာက်ည္းဖြယ္အနိုင္က်င္.ခံရမွုသည္ ဤမွာပင္စသည္ ။ ကဘူးတြင္ ဗုဒၥဘာသာသည္ တျဖည္းျဖည္းအားးနည္းလာျပီး ေနာက္ဆံုးတြင္အာဖဂန္နစၥတန္မွ လံုး၀ ေပ်ာက္ကြယ္သြားရေတာ.သည္ ။

ေအဒီ (၇) ရာစုတြင္ အာဖဂန္သို. မူဆလင္မ်ားစတင္ေရာက္ရွိလာျပီး (၁၀)ရာစုသို.ေရာက္ေသာအခါ တစ္နိုင္ငံလံုးနီးပါး အစၥလမ္ဘာသာ သို.ေရာက္ရွိခဲ.သည္ ။ ၁၁ ရာစု တြင္ကား ဗုဒၥဘာသာသည္ အာဖဂန္နစၥတန္မွ လံုး၀ ခ်ဳပ္ျငိမ္းထြက္ခြာခဲ.ရသည္ ။ (မွတ္ခ်က္ ျမန္မာနိုင္ငံ ပုဂံသို. ဗုဒၥဘာသာေရာက္လာခ်ိန္မွာ အာဖဂန္တြင္ ဗုဒၥဘာသာ ခ်ဳပ္ျငိမ္းခ်ိန္ျဖစ္ေနေပသည္ ။ စကားခ်ပ္ )

အာရပ္ တို.အာဖဂန္ကို တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ျပီး အစၥလမ္၀ါဒကို သယ္ေဆာင္လာဖို. စစ္ေရးျဖင္.က်ဴးေက်ာ္၀င္ေရာက္လာေသာအခါ အာ ဖဂန္ေဒသခံေတာင္ေပါ ္သားတို.သည္ ၎တို.၏ ပိုင္နက္နယ္ေျမကို လက္နက္စြဲကိုင္ကာ ခုခံကာကြယ္ခဲ.ျကေပသည္ ။ ထိုအခ်ိန္က အာဖဂန္နစၥတန္တြင္ ဗုဒၥဘာသာ ၊ ဟႏၵဴဘာသာ၊ ေဇာရိုး၀ါဒ ၊ ဂ်ဴးဘာသာ မ်ားကို မိမိ ယံုျကည္ရာကိုးကြယ္ခဲ.ျကေပသည္ ။

အာရပ္မ်ားသည္ ေဒသခံမ်ားကို အစၥလမ္ကိုးကြယ္သူမ်ားျဖစ္ေစရန္အတင္းအျကပ္ဘာသာေျပာင္းေစရန္ ျကံေဆာင္မွု မွာ ကနဦးတြင္ အာဖဂန္ေတာင္ေပါ ္သားမ်ား၏ အဆက္မျပတ္အျပင္းအထန္ ခုခံ ေတာ္လွန္္မွုေျကာင္.မေအာင္ျမင္ခဲ.ေပ။ ေအဒီ (၈၇၀)တြင္မူ ယေန.ေခတ္ အာဖဂန္နစၥတန္ဟုေခါ ္တြင္ေနေသာ ေနရာ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကို ရာကြတ္ ဘင္လာသီ ဆာဖာ ဆိုသူက တိုက္ခိုက္ေအာင္ျမင္ခဲ.ျပီး အစၥလမ္၀ါဒ ကို စစ္ေရးျဖင္.တိုးခ်ဲ.နိုင္ခဲ.သည္ ။အတင္းအက်ပ္ဘာသာေျပာင္းခံရသူမ်ားသည္ အခြင္.သာသည္နွင္.သူပုန္ထျကျပီး သူတို.၏ မူလ ဘာသာ ကို ျပန္လည္ဆည္းကပ္ျကသည္ လည္းရွိခဲ.သည္ ။ ေအဒီ (၈) ရာစုနွင္.(၉) ရာစုျကားကာလမ်ားတြင္ ယေန.ေခတ္ အာဖဂန္နစၥတန္ ၊ပါကစၥတန္ နွင္. အိႏၵိယနိုင္ငံေျမာက္ပိုင္းေဒသမ်ားမွေဒသခံမ်ားမွာ ဆြန္နီ အစၥလာမ္ ဘာသာသို. သြတ္သြင္းျခင္းခံျကရသည္ ။ ေအဒီ (၉၉၈ နွင္. ၁၀၃၀ ) ျကားတြင္အုပ္ခ်ုပ္ခဲ.ေသာ တူရကီမင္းဆက္စူလတန္္မိုဟာမက္သည္ အႏိၵယနိုင္ငံ ကို ၁၇ ျကိမ္ခန္. ၀င္ေရာက္တိုက္ခိုက္ခဲ.ျပီး အိႏိၵယ နွင္. အာဖဂန္နစၥတန္တြင္ လူအစုလိုက္အျပံုလိုက္ အစၥလမ္ဘာသာသို. အတင္းအဓမၼေျပာင္းလဲ၀င္ေရာက္ေစခဲ.သည္ ။

ေတာင္ကုန္.ေတာင္တန္းမ်ားေပါ္ ္တြင္ေနထိုင္ျကေသာ ေဒသခံ အာဖဂန္မ်ားကေတာ. အစၥလမ္ဘာသာသို.မ၀င္ပဲ ေနခဲ.ျကသည္ ။ ထိုေဒသတြင္ေတာ. အုပ္ခ်ုပ္သူ ျပည္နယ္ ဘုရင္ခံမ်ားသည္ ဂ်ာလာလာဘတ္ အနီးရြာမ်ားတြင္ ဟိႏၵိဴ ၊ မူဆလင္ ၊ အာဖဂန္ မိန္းမမ်ားစြာ ကို ယူကာ အစၥလာမ္ဘာသာ တိုးတက္ေအာင္လုပ္ခဲ.ျကသည္ ဟု ေအဒီ ၉၈၂ တြင္ ေရးသားေသာ ဟူဒတ္အယ္အလမ္(Hudud-al-Alam ) ဆိုေသာ စာအုပ္တြင္ ေဖာ္ျပခဲ.သည္ ။

လုပ္သက္ ၃၄ နွစ္ရွိိျပီျဖစ္ေသာ အာဖဂန္ျပတိုက္မွုူး ျဖစ္သူ အိုမာခန္ မက္ဆိုဒီ က အာဖဂန္၏ ေခတ္အဆက္ဆက္မွအလြန္လက္ရာေျမာက္ေသာ ဗုဒၥရုပ္တုမ်ားကို သူတို. လ်ွို.၀ွက္စုေဆာင္းနိုင္ခဲ.ေသာေျကာင္.အလြန္ဂုဏ္ယူေျကာင္း။ သူတို.သည္ ဗုဒၥရုပ္ပြားေတာ္ အဆူ၃၀၀ ခန္.ကို ျပတိုက္အနီးေျမေအာက္ခန္းထဲတြင္ လ်ွို.၀ွက္သိမ္းဆည္းထားျပီး ျပတိုက္၀န္ထမ္းမ်ားကကာကြယ္ေစာင္.ေရွာက္ထားေျကာင္း ေျပာျကားခဲ.သည္ ။ ဘာမီယန္ ဗုဒၥရုပ္ပြားေတာ္ျကီးဖ်က္ဆီးခံရမွု ကို သူတို.အလြန္စိတ္မေကာင္းျဖစ္မိေျကာင္း ၊ အဘယ္ေျကာင္.ဆိုေသာ္ ဤ ရုပ္ပြားေတာ္ျကီးမွာ အာဖဂန္နစၥတန္၏ သမိုင္းေျကာင္းျဖစ္ေနေသာေျကာင္.ျဖစ္သည္ ဟုလည္းေျပာျကားခဲ.ပါသည္။

ဂန္ဒါရာ ဗုဒၥ ရုပ္ပြားေတာ္ျမတ္ျကီးကို စတင္ မတည္ထားခင္ကအထိ ဗုဒၥ ဘာသာ ေပါ ္ထြန္းစ ကာလမ်ားတြင္ မည္သူမ်ွ ဗုဒၥ ကို ရုပ္တု ၊ ရုပ္ပြားလုပ္၍ မကိုးကြယ္ခဲ.ျကပါ ။ကနဦးတြင္ လူ.ပံုသ႑န္ကို ေရွာင္ရွားျပီး အျခား သေကၤတမ်ားကိုသံုး၍ ကိုးကြယ္ပူေဇာ္ခဲ.ျကသည္ ။လူတို.သည္ ေရွးဦးစြာ ဗုဒၥဘုရားရွင္၏ ေျခေတာ္ရာ (စက္ေတာ္ရာ ) ကို ပံုတူျပု၍ ကိုးကြယ္ခဲ.ျကသည္ ။ေျခေတာ္ရာပံုထဲတြင္ မဟာယာနဗုဒၥဘာသာမွ အနၱရာယ္ကင္းအင္းကြက္မ်ားနွင္.ဆင္တူေသာ အင္းမ်ားကို ကို ထည္.သြင္းေရးဆြဲခဲ.ျကသည္ ။ဗုဒၥရုပ္ပြားေတာ္မ်ား၏ ေျခေတာ္ရာတြင္ သေကၤတမ်ားထည္.သြင္းေရးဆြဲျကသည္မွန္ေသာ္လည္း အာဖဂန္နစၥတန္မွ ဗုဒၥရုပ္ပြားေတာ္မ်ား၏ ေျခေတာ္ရာ သေကၤတမ်ားကိုကား ယခုထက္ထိ သုေတသီတို. အဓိပါယ္မေဖာ္နိုင္ေသးပါဟု ေျခေတာ္ရာသမိုင္းကို ၂၅ နွစ္ျကာသုေတသနလုပ္ခဲ.သည္ ေဒါက္တာ ၀ဲဓမၼေဆလာ ကေျပာပါသည္ ။

ဗုဒၥဘာသာရဟန္းေတာ္တစ္ပါးေရးခဲ.ေသာ ေဂါသ က်မ္း၌ လည္း ဗုဒၥဘုရားရွင္သည္ သူ၏ လက္၀ဲဘက္ေျခေတာ္ရာကို သမၼန္နိုလာ(သီရိလကာၤ) အရပ္ တြင္ခ်ေတာ္မူျပီး၊ လက္ယာဘက္ေျခေတာ္ရာကို ယိုနာကာပူရ္ ( ေဆာ္ဒီအာေရဗ် ) နိုင္ငံ မကၠာမာ ( မကၠာ ) တြင္ခ်ေတာ္မူသည္ဟုအထူးအေလးထားေဖာ္ျပထားပါသည္ ။ ဤအခ်က္သည္ မူဆလင္တို.က ကဘာ ဟုေခါ္ ေသာ မကၠာရွိေျခရာတစ္ခု ကိုရည္ညြွန္းပံု ရသည္ ။ မူဆလင္ ၊ ခရာဇ္ယန္နွင္. ဂ်ဴး ဘာသာ၀င္တို.ကအေလးအျမတ္ထားျကေသာ ေအဘရာဟမ္ ဆိုသည္. ပုဂၢိဳလ္သည္ ေက်ာက္နံရံေပါ ္၌ သူ၏ေျခရာကို တစ္ခ်ိန္က ခ်ထားခဲ.သည္ ဆို၏ ။ ထိုေျခရာ မခ်ခင္ကပင္ မူလေျခရာတစ္ခုသည္ရွိနွင္.ေနျပီးျဖစ္ရာ ေအဘရာဟမ္သည္ ထိုမူလေျခရာကို အာဒမ္၏ေျခရာဟု ယူဆခဲ.ျပီး ေက်ာက္တံုးတစ္ခုနွင္. ဖံုးအုပ္ထားခဲ.ျပီး ေျခရာအမည္ကို ကဘာ ဟုအမည္ေပးခဲ.သည္ဟုဆို၏။
ကာလျကာေသာအခါ ထိုေနရာကို အျကိမ္ျကိမ္ ျပုျပင္မြမ္းမံျပင္ဆင္မွုမ်ား ျပုလုပ္ခဲ.ျကသည္ ။ ထိုေနရာကိုျမင္.ျမတ္ေသာေနရာအျဖစ္သတ္မွတ္ျပီး မူဆလင္မ်ားသာ ၀တ္ျပုပူေဇာ္ရန္၀င္ခြင္.ျပဳသည္ ။ဗုဒၥဘာသာ၀င္မ်ားကေတာ. ထိုေနရာသို. ျမတ္စြာဘုရားေျခေတာ္ရာ ဖူးေမ်ွာ္ရန္ဘယ္တုန္းကမွ မသြားခဲ.ျကပါ။သို.ေသာ္ ရာစုနွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ျကာလြန္သည္အထိ ေဂါသက်မ္းမွာ အသံုး ျပုကိုးကားေနျကရဆဲျဖစ္သည္ ။ ဤဒ႑ာရီဆန္လွေသာ က်မ္းစာပါအေျကာင္းမ်ားကိုေတာ. မည္သူမွ မွားသည္ မွန္သည္ မဆန္းစစ္နိုင္ခဲ.ပါ။ သံဃာယနာတင္ရာတြင္ ထည္.သြင္းမေဖာ္ျပခဲ.ေသာ္လည္း မဟာ၀ံသ က်မ္းမ်ားအလိုအရ ဗုဒၥဘုရားသခင္သည္ သီရိလကၤာ ( သီဟိုက်ြန္း) သို. သံုးျကိမ္ခန္. ျကြေရာက္ခဲ.သည္ဟုမွတ္တမ္း တင္ထားပါသည္ ။ ဤကိစၥသည္ အေသးစိတ္ဆက္လက္ ေလ.လာသုေတသနျပုသင္.ေသာ ကြင္းဆက္တစ္ခုျဖစ္ပါသည္ ။

အာဖဂန္နစၥတန္ကဲ.သို.ပင္ ဗုဒၥ သာသနာ စည္ပင္ထြန္းကားျပီးမွ ကြယ္ေပ်ာက္သြားေသာ အျခားေနရာတစ္ခုမွာအိႏၵယနိုင္ငံေတာင္ပိုင္းျဖစ္ပါသည္။ပါရဂူဘြဲ.အတြက္က်မ္းျပဳရန္ကြင္းဆင္းေလ.လာခဲ. ေသာ ေဒါက္တာ ဟီကိုဆာကီ ၏ အဆိုအရ အိႏိၵယနိုင္ငံေတာင္ပိုင္းတြင္ မဟာယာနႏွင္. ေထရ၀ါဒ ရဟန္းေတာ္မ်ားသီတင္းသံုးခဲ.သည္. ဘုန္းေတာ္ျကီးေက်ာင္းေပါင္းမ်ားစြာကို ေတြ.ခဲ.ရသည္ဟုေျပာပါသည္ ။ ယခုအခါ ဗုဒၥဘာသာနွင္. ဟိႏဴၵူဘာသာမွာ အိႏိၵယမွာေရာ ၊ သီရိလကၤာ မွာေရာ ေရာေထြးေနေပသည္ ။ဟိႏၵူဴဘုရားေက်ာင္းတိုင္းတြင္ ဗုဒၥ ရုပ္ပြားေတာ္ေတြ.ရမည္ျဖစ္ျပီး ၊ ဗုဒၥဘာသာ ဘုရားပုထိုးမ်ားမွာလည္းဟိႏၵဴ နတ္ရုပ္မ်ား ရွိေလသည္ ။ဗုဒၥဘာသာ ကိုရန္သူသဖြယ္ တိုက္ခိုက္နွင္ထုတ္ခဲ.ေသာ အာဖဂန္နစၥတန္နွင္.ယွဥ္၍ သံုးသပ္ျကည္.ေစလိုပါသည္ ။

ဗုဒၥဘာသာ သာသနာျပဳ မင္းျကီး ျဖစ္ေသာ သီရိဓမၼာေသာကမင္းျကီး ၏ စကားကို ယူ၍ သံုး ရလ်ွင္
“ အျကင္သူသည္ မိမိကိုးကြယ္ရာဘာသာကိုသာခ်ီးျမွင္.ေျမာက္စားလ်က္ အျခားဘာသာမ်ားကို ကဲ.ရဲ. မရွုတ္ခ်ထိုက္ ၊ အျခားဘာသာအယူ၀ါဒမ်ားကိုလည္း သူတို.ကိုးကြယ္ ယံုျကည္မွုနွင္.အညီ ေလးစား အသိအမွတ္ျပုရမည္ ။ ဤသို.ျပုျခင္းျဖင္. ဘာသာအယူ၀ါဒမ်ား အျပန္အလွန္ ကူးလူးဆက္ဆံနိုင္ရမည္။ မိမိအယူ၀ါဒနွင္.မတူသူမ်ားကို ျပစ္တင္ရွုတ္ခ်ျခင္းမလုပ္ရာ ။ မိမိဘာသာ အယူ၀ါဒကိုသာခ်ီးေျမွာက္လ်က္ အျခားတစ္ပါးေသာ ဘာသာအယူ၀ါဒ ကို ပိတ္ပင္နွိပ္စက္ျခင္းကား အက်ိုးမရွိယံုမ်ွမက ကိုယ္.အယူ၀ါဒကိုပင္ နိမ္.က်ပ်က္ဆီးေစ၍ ေရွာင္က်ဥ္ရေပမည္။
သရ၀ဏ္(ျပည္) 

aungminkhoung.blogspot.com

ကိုးကား
၁။ Buddhist History of Afghanistan and South India
Written By Dr. Sripali Vaiamon

(Sri Lanka Guardian on May 29, 2012)
၂။ Wikipedia
၃။ Islamic conquest of Afghanistan
၄။ bbc news (Sunday, 11 March, 2001, 23:12 GMT